Het kan gewoon allemaal in Bolivia

Alles is mogelijk in Bolivia. Je kan voor iets meer dan €1,- uitgebreid eten en hebt voor €10,- een hand gebreidde trui van alpaca-wol. Je kan voor €5,- per persoon overnachten in een hostel of voor €15,- in een luxe hotel. Je kan van alles langs de straat kopen, van tissues per stuk tot wc-potten. Je kan ook, ondanks alle waarschuwingsborden die dreigen met hoge boetes, overal je afval kwijt: op straat, in de berm, in de rivier of gewoon op een mooie open plek. De varkentjes of schapen eten het vanzelf wel weer op. Je kan voor €10,- je rijbewijs kopen en je vervolgens zonder enige oefening tussen alle andere idioten op de weg bevinden. Je kan je iedere dag wel bij een of andere demonstratie aansluiten, en als je geld te kort komt dan loop je gewoon mee in de tegendemonstratie die de regering op touw heeft gezet. Je kan je roes uitslapen in het park, of gewoon midden op de stoep. En samen met alle andere mannen en zelfs vrouwen kan je ook gewoon op straat plassen. Het kan gewoon!

Maar je kan ook als 12 jarig jongetje in de mijn gaan werken, of als 5-jarig meisje op straat zakdoekjes verkopen. Of je kan als moeder samen met honderden andere moeders je spulletjes op straat verkopen en je baby naast je neerleggen in een kartonnen doos. Helaas kan dat ook gewoon..

Tja, het is een bizar land, Bolivia. En daarom doet het iets met je, het laat je niet los. In geen ander land zijn we zoveel mensen tegengekomen die langer willen blijven, er gaan werken of zelfs naartoe emigreren. Bolivia is ontzettend arm en politiek een zooitje. Maar de mensen zijn kleurrijk en innemend en de stukken natuur die nog niet verpest zijn door de bergen afval zijn adembenemend.

Al ruim een maand zijn we nu in Bolivia en voordat we in Peru waren, zijn we hier ook al ruim 10 dagen geweest. Toen we weer terug kwamen in La Paz zijn we op maandagochtend 11 juni op bezoek geweest bij Microjusticia Bolivia. Een NGO die arme Bolivianen voor een klein bedrag juridische hulp biedt op gebied van ID-papieren, geboortecertificaten, eigendomsrechten en andere dingen waarvoor een onwetende burger in de Boliviaanse bureaucratie soms jaren aan tijd en enorme bedragen aan geld aan kwijt is. Ik had via Letty, een vriendin bij Oxfam Novib, een contactpersoon doorgekregen: Anaelba. Anaelba ontving ons die maandagochtend enthousiast in het ijskoude kantoortje van Microjusticia in La Paz. Deze energieke advocate bleek manager te zijn en kon ons uitgebreid vertellen wat Microjusticia allemaal doet. Ze vertelde onder andere dat Oxfam Novib hen 2 jaar lang een kleine financiële bijdrage had gegeven, maar dat ze daar dit jaar geen geld meer voor hadden. Dat was zowel voor hen als voor mij (om te horen) een teleurstelling. Microjusticia is opgericht door een Nederlandse vrouw, die helaas in de tijd dat ik daar was op reis was en verder overigens ook bijna niet aanwezig was. De Nederlandse vrouw had het wel, via een vriendin, voor elkaar gekregen dat verzekeraar Achmea hen voor een groot deel financieel tegemoet komt. Helaas stopt ook deze steun eind van dit jaar.

Uit het verhaal van Anaelba bleek dat Microjusticia er financieel niet zo zonnig voorstaat, daarbij hebben ze ook intern met een aantal wisselingen te maken waardoor het allemaal even niet zo soepel gaat. Het was vervolgens ook nog niet echt duidelijk wat ik zou kunnen doen om hen te helpen, behalve naar de website kijken voor wat advies. Dit alles maakte dat ik ondanks de vriendelijke ontvangst van Anaelba, toch een beetje met een knoop in mn maag daar weg ging: had ik hier nou zo naar uitgekeken?

Gelukkig gingen we daarna langs bij Instituto Exclusivo, een talenschool(tje) ook weer opgezet door een Nederlandse. Ja we zijn een ondernemend volkje :). We werden ook hier weer vriendelijk ontvangen en Roy bleek meteen die middag al aan de slag te kunnen in een klasje van 3 personen voor 6 uur per dag. 's Ochtends kreeg hij les van de Boliviaanse Milka en 's middags van de Spaanse Josep, waardoor hij nu zowel het Boliviaans-Spaans als het officiële Spaans heeft geleerd. Het was ontzettend leuk om te zien met hoeveel leergierigheid en enthousiasme Roy telkens weer naar zijn lessen ging, ik was echt trots op hem. Hij heeft erg veel geleerd in die 3 weken, nu alleen alles nog in de praktijk brengen ;) Ik heb daar overigens ook nog een paar privélessen genomen bij de Boliviaanse Roxana, om de ingewikkelde Spaanse grammatica weer een beetje op te halen.

Via de school konden we terecht bij een gastgezin. We hadden de keuze uit 2 gezinnen, waarvan de ene meerdere buitenlanders van het instituut in huis had en bestond uit een ouder stel, terwijl we in het andere gezin met zn 2-en zouden verblijven en het gezin bestond uit een moeder, 2 dochters van 17 en 21 en een omaatje van 81. We kozen voor het 2e gezin omdat we dachten daar meer Spaans te kunnen praten en ons meer 'thuis' zouden voelen. Helaas bleek dit niet zo te zijn. De dochters waren bijna nooit thuis en als ze thuis waren zaten ze voornamelijk te bellen, de moeder leek ons voor het weekend liever kwijt te zijn dan rijk en daarbij vond ze het ook maar vreemd dat we na een week vroegen of de badkamer nog een keer schoongemaakt zou worden. Toen ze de tweede vrijdag dat we er waren weer op een onaardige manier vroeg of we dit weekend nog weg zouden gaan of weer niks gingen doen, besloten we te ruilen. Hadden we dat maar eerder gedaan: in dat andere gezin werden we door Gloria en Rene als twee verloren kinderen verwelkomd. Iedere ochtend zaten we gezellig kletsend met hen aan het ontbijt, samen met de andere buitenlanders. De voertaal was Spaans en met veel geduld hielpen ze Roy en de andere beginners met hun Spaans. Met Rene hebben we eindeloos over de politieke situatie in Bolivia gepraat, heerlijk was dat.

Na een paar dagen werd Roy ziek, hij kreeg hoge koorts en voelde zich erg rot. Gloria en vooral Rene hebben ontzettend lief voor hem gezorgd en hebben de apotheker laten komen met medicijnen. Na een paar dagen ging het gelukkig weer wat beter met hem. Hij was zo fanatiek dat hij uiteindelijk maar 1 les Spaans gemist heeft, alleen toen hij echt hoge koorts had is hij niet gegaan maar de andere dagen heeft hij daar toch met zn griephoofd gezeten. Diehard he? In totaal hebben we 10 dagen in het eerste gezin gezeten en 9 dagen bij Gloria en Rene.

Ondertussen ben ik bij Microjusticia aan de slag gegaan. Ik had Anaelba gevraagd of ik bij hen op kantoor de website kon analyseren omdat ik zelf geen PC heb. De eerste week ben ik toen een aantal dagen bij hen op kantoor gaan zitten om een uitgebreide webscan te maken. In de kou want in La Paz kan het erg koud zijn en niemand heeft er verwarming. Verder hing er ook niet echt een 'warme' sfeer in het kantoorje. De paar mensen die er aan het werk waren, zaten allemaal te werken achter hun PC zonder iets tegen elkaar te zeggen of zonder dat er een radio aanstond. Alleen als Anaelba er was, kwam er wat leven in de brouwerij. Ik moet zeggen dat ik het de eerste week best lastig vond om me in te zetten voor Microjusticia. Ik had het idee dat de mensen die er werkten niet zoveel ambitie hadden om er meer van te maken, om bijvoorbeeld meer mensen te bereiken of meer financiële steun te zoeken. Het voelde alsof ze zonder ambitie aan het werk waren, een beeld wat overigens veel Bolivianen hier bij ons oproepen. Bij de school besprak ik dit met Lucas, de manager (die uit de US komt, ook deze Nederlandse eigenares was zelf niet in La Paz) en hij zei dat hij dat idee ook wel had van de Bolivianen en dat hij van veel westerlingen die bij NGO's in Bolivia werkten hetzelfde hoorde. Wij zijn als westerlingen met veel meer dromen en ambitie grootgebracht en kunnen daardoor ook veel meer bereiken. Het probleem lijkt het gebrek aan goede educatie te zijn. Er zijn weinig goede, kritische en ambitierijke leraren en veel kinderen gaan niet eens naar school. Echt, ik heb nog nooit zoveel kinderarbeid gezien als hier in Bolivia. En dat is echt hartverscheurend...

Na mijn gesprek met Lucas en nog een paar andere Nederlanders die tegen hetzelfde 'probleem' aanliepen, ging ik met een andere visie naar Microjusticia. Ik was blij dat ik niet de enige was die me zo voelde in samenwerking met Bolivianen en besloot gewoon te doen wat ik kon in die paar weken. Gelukkig had ondertussen Maria, het hoofd van Microjusticia Bolivia, bedacht dat ik wel de vrijwilligers kon gaan interviewen die op de servicepunten in La Paz en El Alto werken. El Alto is de voorstad van La Paz, gelegen op een hoogvlakte terwijl La Paz in de valei ligt. In El Alto wonen nog veel meer inheemsen dan in La Paz, wat helaas betekent dat de armoede daar nog veel groter is. Microjusticia is dus niet alleen in La Paz hard nodig, maar in El Alto nog veel harder. De vrijwilligers, facilitadores genoemd, zitten elk bij een vestiging van de Boliviaanse Banco Fie, waar Microjusticia een succesvolle samenwerking mee heeft opgezet. Een aantal facilitadores heb ik op het kantoor in La Paz geinterviewd en een aantal ben ik gaan opzoeken.

De interviews waren erg leuk om te doen. Alle facilitadores zijn rechtenstudenten die zich aan het einde van hun studie 6 maanden lang vrijwillig inzetten voor Microjusticia om meer ervaring op te doen, bij te leren en mensen te helpen. Het was ontzettend fijn om te merken dat de meesten van hen zich echt wilden inzetten om de armen in hun land te helpen. Een aantal zei ook dat ze het goed vond om te zien hoe het echte leven in Bolivia is. De meesten zouden na hun 6 maanden wel aan de slag willen als advocaat bij Microjusticia, maar gezien het geringe budget van de organisatie zit dat er helaas waarschijnlijk niet in. Ze zeiden bijna allemaal dat het goed is dat Microjusticia bestaat omdat veel mensen hen hard nodig hebben. Maar ook merkten ze allemaal op dat het nodig is dat ze op veel meer plaatsen helpen, omdat ze nog veel te weinig mensen bereiken. Het goede nieuws is dat Microjusticia nu ook in Peru, Argentinie en een aantal landen in Afrika is opgestart. Maar voor Bolivia is het wel te hopen dat er een nog een aantal betrouwbare geldschieters bijkomen, want zo redden ze het niet.

Ik ben erg blij dat ik die interviews heb kunnen doen. Zo heb ik toch kunnen zien dat er bij veel jonge (wellicht wat hogeropgeleidde) Bolivianen wel ambitie is om wat van hun leven en van hun land te maken. Samen met Jaqcueline, een van de managers, ben ik nog een ochtend langs verschillende servicepunten in El Alto geweest. De mensenmassa, de drukte, de armoede en de rotzooi daar waren overwelmend voor me en ik was doodmoe na afloop. Toch was het bijzonder om te zien hoe Jacqueline zich, nu ze niet op dat koude kantoortje zat, zich inzette om Microjusticia daar goed te laten verlopen. Ook de twee facilitadores die ik sprak op hun servicepunt in El Alto waren blij dat ze wat konden doen voor de mensen hier en beiden hoopten dat Microjusticia nog veel groter zou worden.
Ik hoop het van harte met hen mee.

Na ruim 3 weken namen we afscheid van de leraren op de school, van Anaelba en Microjusticia, van de leuke andere buitenlanders die we in La Paz hebben leren kennen en waar we gezellig mee konden eten en drinken, en van Gloria en Rene. We gingen met de trein (de eerste echte treinreis in Zuid Amerika!) naar Tupiza.

Tupiza is een klein plaatsje in het Zuiden van Bolivia, nog het beste te beschrijven als het Wilde Westen van Bolivia. Het was een gezellig klein plaatsje waar Roy en ik voor het eerst op onze reis zijn gaan paardrijden. Het was hier eindelijk een keer betaalbaar, maar dan ging het natuurlijk wel op zn Bolivaans: we mochten gaan zitten en onze paarden reden vanzelf voor de 18-jarige gids uit. Ook al hadden we aangegeven geen ervaring te hebben, we kregen niks uitgelegd en als onze paarden schrokken en er in draf vandoor gingen, dan reed de jonge gids er rustig achteraan. Haha, wat een avontuur! Maar we hebben het overleefd :)

Het hoofddoel van onze treinreis van Tupiza was echter de Salar-tour, de tour over de zoutvlakten van Uyuni. Vanuit Tupiza scheen deze tour mooier te zijn dan vanuit Uyuni zelf, en we zijn het hier achteraf helemaal mee eens. Wat een tocht! Het was een 4-daagse jeeptour die wij vanuit ons hostel in Tupiza hebben gedaan. Samen met de Duitse Wiebke (die overigens ook vloeiend Nederlands sprak) en de Franse Claire die voor een Franse erg goed Engels sprak, gingen we op pad in een jeep, met chauffeur en kokkin. Onze kleine Boliviaanse chauffeur David en de nog kleinere Boliviaanse kokkin Augustina hebben tijdens deze 4 bijzondere dagen goed voor ons gezorgd. Augustina bereidde goede, stevige maaltijden voor ons en David bezorgde ons iedere avond weer veilig als een van de eerste bij de accomodatie voor de nacht waardoor we telkens de beste bedden hadden.

De jeeptour ging langs een aantal schittende plekken in de Zuid Boliviaanse hoogvlakten: vooral de Laguna Verde, de Laguna Colorado en natuurlijk de zoutvlakten zelf waren schitterend om te zien. Het enige nadeel was dat het ijs- en ijskoud was op die hoogvlakten daar tussen de 4 en 5 km en dat de simpele stenen accomodaties niet over verwarming of enige vorm van isolatie beschikten. De laatste avond sliepen we in een hostel gemaakt van blokken zout en konden we zelfs (voor 10 Bolivianos) onder een warme douche! Na op de laatste dag ontzettend veel lol gehad te hebben met het maken van onzinnige foto's op de zoutvlakten, kwamen we aan in het deprimerend uitziende Uyuni en waren Roy en ik de kou en de primitiviteit van Bolivia wel even goed zat.

We besloten vanuit Uyuni zo snel mogelijk naar het lagergelegen en schijnbaar mooie Sucre te reizen. We moesten weer langs Potosi (weet je nog, die stad waar we de mijn in zijn geweest) en hebben daar nog een nachtje in hetzelfde hostel als de eerste keer geslapen, maar nu zijn we er dan: in Sucre.

Het is inderdaad een erg mooie stad, met verassend veel buitenlanders en veel Europese cafeetjes. We zitten in een hostel van een Noorse eigenarese en hebben een heerlijk warme douche (die hadden we bij Gloria en Rene niet). We hebben gisteren geregeld dat we zaterdag naar Lima (Peru) vliegen en willen vanuit daar zsm naar Ecuador om hopelijk de Galapagos te bezoeken. Maar nu gaan we eerst nog even een paar daagjes genieten van de warmte en de schoonheid van Sucre, de officiele hoofdstad van Bolivia. Ook dat kan gewoon :)